Penerokaan angkasa lepas di Malaysia mungkin tidak sepopular negara-negara maju seperti Amerika Syarikat dan Rusia, tetapi ia telah menunjukkan perkembangan yang signifikan sejak beberapa dekad yang lalu. Sejarah penerokaan angkasa lepas Malaysia sebenarnya bermula dengan penglibatan negara dalam program angkasa lepas antarabangsa dan inisiatif tempatan yang dirancang untuk membawa negara ke hadapan dalam sains dan teknologi angkasa. Artikel ini akan meneroka detik-detik penting dalam sejarah penerokaan angkasa lepas Malaysia, termasuk penyertaan dalam program satelit, kerjasama antarabangsa, dan pencapaian dalam menghantar angkasawan pertama Malaysia ke angkasa lepas.

Awal Penerokaan Angkasa Lepas Malaysia

Pada peringkat awal, Malaysia mula terlibat dalam penerokaan angkasa lepas melalui penggunaan teknologi satelit bagi komunikasi dan pengawasan. Salah satu pencapaian terawal ialah pelancaran satelit pertama Malaysia, MEASAT-1, yang dilancarkan pada 13 Januari 1996. Satelit ini dilancarkan melalui kerjasama dengan syarikat komunikasi British, Hughes Space and Communications. MEASAT-1 memainkan peranan penting dalam memperbaiki infrastruktur telekomunikasi di Malaysia, terutamanya di kawasan-kawasan terpencil yang sukar dihubungi melalui jaringan telekomunikasi konvensional. Pencapaian ini membuka lembaran baharu dalam sejarah penerokaan angkasa lepas Malaysia.

Satelit kedua, MEASAT-2, dilancarkan setahun kemudian pada 13 November 1996. Satelit-satelit MEASAT ini bukan sahaja menyokong pembangunan industri komunikasi, tetapi juga menandakan permulaan Malaysia sebagai negara yang mula mengambil tempat dalam industri angkasa lepas global.

Perkembangan Program Satelit Negara

Selain daripada satelit MEASAT, Malaysia juga mengembangkan lagi program satelitnya dengan memperkenalkan satelit pemerhatian bumi. TiungSAT-1 dilancarkan pada 26 September 2000, sebagai satelit mikro pertama Malaysia yang digunakan untuk penyelidikan dan eksperimen sains angkasa lepas. Satelit ini dilancarkan melalui kerjasama dengan Kazakhstan menggunakan roket Dnepr. TiungSAT-1 dilengkapi dengan kamera untuk mengambil gambar permukaan bumi dan instrumen untuk mengkaji keadaan ruang angkasa.

Program satelit diteruskan dengan pelancaran RazakSAT pada 14 Julai 2009. RazakSAT direka untuk memantau keadaan geografi dan perubahan tanah di kawasan khatulistiwa, termasuk Malaysia. Menariknya, RazakSAT adalah satelit pengimejan orbit rendah yang dibangunkan sepenuhnya oleh Malaysia, dengan bantuan daripada syarikat Astronautic Technology Sdn Bhd (ATSB). Ini mencerminkan kemajuan teknologi angkasa lepas negara serta kemampuan Malaysia untuk bersaing di peringkat antarabangsa dalam teknologi angkasa.

Angkasawan Pertama Malaysia: Dr. Sheikh Muszaphar Shukor

Jika negara Rusia berbangga dengan angkasawan pertama mereka iaitu Yuri Gagarin, satu pencapaian besar dalam sejarah penerokaan angkasa lepas Malaysia pula ialah penghantaran angkasawan pertama negara ke angkasa lepas. Dr. Sheikh Muszaphar Shukor, seorang doktor ortopedik, telah dipilih untuk menyertai program angkasawan Malaysia. Pada 10 Oktober 2007, beliau dilancarkan ke Stesen Angkasa Antarabangsa (ISS) melalui misi Soyuz TMA-11 yang dikendalikan oleh Rusia.

Misi ini bukan sahaja bersejarah kerana Sheikh Muszaphar menjadi angkasawan pertama Malaysia, tetapi juga kerana beliau menjalankan pelbagai eksperimen saintifik di ISS. Antaranya termasuk kajian mengenai sel kanser hati dan leukemia, serta kesan mikrograviti terhadap pelbagai jenis bakteria. Misi ini menandakan pencapaian penting bagi Malaysia dalam bidang sains dan teknologi angkasa.

Sabah Sebagai Tapak Pelancaran Ke Angkasa Lepas

Cadangan untuk membangunkan tapak pelancaran angkasa lepas di Sabah mendapat perhatian kerana lokasi strategik negeri ini yang berhampiran dengan garisan Khatulistiwa. Ini memberi kelebihan dari segi kos dan kecekapan tenaga pelancaran roket, menjadikannya tapak yang sesuai untuk misi angkasa. Kajian kebolehlaksanaan telah dimulakan pada awal tahun 2023 oleh Agensi Angkasa Malaysia (MYSA) untuk menilai potensi Sabah dalam projek ini. Jika berjaya, Malaysia akan menjadi negara kesembilan di dunia yang mempunyai kemudahan pelancaran ke angkasa lepas, sekaligus membuka peluang ekonomi besar dan peluang pekerjaan dalam sektor teknologi tinggi.

Namun, cabaran termasuk kekurangan kepakaran teknologi dan kos pembangunan yang tinggi perlu diatasi. Kerjasama dengan negara luar dan sokongan pelaburan antarabangsa sangat diperlukan untuk menjayakan projek ini. Dengan sokongan kerajaan dan minat pelabur, tapak pelancaran di Sabah berpotensi untuk meletakkan Malaysia sebagai pemain utama dalam industri angkasa global, bersama negara-negara jiran seperti Indonesia dan Filipina yang turut mengkaji potensi mereka dalam sektor ini

Kerjasama Antarabangsa

Kerjasama antarabangsa adalah kunci kepada kemajuan program angkasa lepas Malaysia. Sebagai negara yang masih dalam proses membangunkan industri angkasa, Malaysia telah menjalinkan hubungan dengan beberapa negara yang mempunyai pengalaman luas dalam teknologi angkasa. Salah satu rakan strategik Malaysia ialah Rusia, yang memainkan peranan besar dalam penghantaran angkasawan Malaysia ke angkasa. Selain Rusia, Malaysia juga bekerjasama dengan negara-negara seperti Amerika Syarikat, Jepun, dan India untuk tujuan penyelidikan dan pelancaran satelit.

Program ASEAN Remote Sensing Satellite yang dilancarkan pada 1980-an juga menjadi platform bagi negara-negara Asia Tenggara, termasuk Malaysia, untuk bekerjasama dalam penggunaan teknologi satelit bagi pemantauan alam sekitar, pengurusan bencana, dan perancangan bandar. Ini menunjukkan bahawa walaupun Malaysia mungkin tidak memiliki infrastruktur pelancaran yang canggih, negara ini aktif dalam kerjasama antarabangsa untuk memanfaatkan teknologi angkasa bagi kepentingan awam.

Cabaran dan Masa Depan Penerokaan Angkasa Malaysia

Walaupun terdapat pencapaian yang mengagumkan, program angkasa lepas Malaysia masih menghadapi pelbagai cabaran. Salah satu cabaran utama adalah kos yang tinggi. Penerokaan angkasa lepas memerlukan pelaburan yang besar, sama ada dalam pembangunan satelit, penyelidikan, atau latihan angkasawan. Ini memerlukan Malaysia untuk terus bekerjasama dengan negara-negara lain serta organisasi antarabangsa untuk mengurangkan kos melalui perkongsian teknologi dan dana.

Di samping itu, Malaysia perlu melabur dalam pendidikan sains dan teknologi untuk melahirkan generasi saintis dan jurutera yang mampu mengembangkan lagi industri angkasa lepas negara. Program seperti Program Angkasawan Negara dan inisiatif pendidikan angkasa lepas lain harus terus diperluaskan untuk membina kapasiti tempatan dalam bidang ini.

Penutup

Sejarah penerokaan angkasa lepas Malaysia mungkin masih muda jika dibandingkan dengan negara-negara maju, namun pencapaiannya dalam beberapa dekad ini adalah bukti keupayaan Malaysia untuk bersaing di arena antarabangsa. Dari pelancaran satelit pertama hingga penghantaran angkasawan pertama Malaysia ke angkasa lepas, setiap langkah telah membawa negara lebih dekat ke arah mencapai status negara maju dalam teknologi angkasa. Walaupun cabaran besar menanti, masa depan penerokaan angkasa lepas Malaysia tampak cerah dengan potensi besar untuk perkembangan seterusnya.

Sumber:

1. M. Subadra, “The Launch of MEASAT-1,” Malaysian Communications Review, 1996.
2. Z. Abdullah, “A Journey into Space: Malaysia’s Role in Satellite Communications,” Astro Research, 2001.
3. “TiungSAT-1 Mission Overview,” Space Daily, 2000.
4. M. Rahim, “RazakSAT: Malaysia’s Low Earth Orbit Satellite,” Malaysia Space Program, 2009.
5. A. Noraini, “Malaysia and the Future of Space Technology,” Astro Tech Journal, 2010.
6. N. Yusuf, “Dr. Sheikh Muszaphar’s Space Journey,” Malaysian Science Magazine, 2007.
7. “Experiments Conducted by Malaysia’s First Astronaut,” International Space Journal, 2007.
8. “Malaysia’s International Space Collaborations,” ASEAN Space Network, 2020.
9. “Challenges in Malaysia’s Space Industry,” Space Frontier Malaysia, 2022.
10. Sabah teroka industri angkasa (bharian.com.my)
11. Sabah kaji potensi jadi tapak pelancaran ke angkasa lepas (bharian.com.my)
12. Berita Harian – Sabah kaji potensi jadi tapak pelancaran ke angkasa lepas | Kementerian Sains, Teknologi Dan Inovasi Sabah